Ulica Kralja Petra

Beograd - glavni grad Srbije

Ako Beograd može da se doživi šetnjom kroz samo jednu ulicu onda je to ulica Kralja Petra, jedna od najstarijih gradskih ulica. Pravac koji povezuje obale reke Save i Dunava određen joj je još u 1. veku nove ere za vreme Rimskog carstva, kada je bila centar dešavanja u Singidunumu (tadašnje ime Beograda). Tu su se nalazili forum, bazilika i terme. U ovoj ulici svoja važna mesta imaju sve tri velike beogradske religije, hrišćanska - Patrijaršiju Srpske pravoslavne crkve i Sabornu crkvu (glavnu gradsku crkvu), jevrejska - Jevrejsku opštinu i muslimanska - jedinu džamiju u Beogradu (na 20m od ćoška sa Gospodar Jevremovom ulicom). Ulica predstavlja i jedinstvenu izložbu beogradske arhitekture na otvorenom, neverovatnu mešavinu najrazličitijih pravaca koje verovatno nigde u Evropi ne možete da vidite koncentrisane na pravcu od 1km - barok, akademizam, secesiju, art deko, modernizam, orijentalni stil... Sve ovo je začinjeno "beogradskim" stilom: zgrade pod zaštitom države se "ukrašavaju" klima uređajima, iscepanim plakatima, PVC stolarijom i ljubavnim porukama. U ovoj ulici je otvorena prva knjižara u Beogradu, prva apoteka i hotel, postavljen prvi sto za bilijar, a kao nekada najvažnija trgovačka ulica prva je popločana granitnom kockom umesto turske kaldrme. Videćete spoj starog i novog, prodavnice visoke mode i zanatske radnje jedne do drugih.
Kosančićev venac
Predlažemo da šetnju počnete na Kosančićevom vencu koji se nalazi na uzvišenju iznad savskog pristaništa. Oko ove ulice prekrivene turskom kaldrmom formiralo se i kasnije dalje širilo prvo srpsko naselje van zidina tvrđave. Danas se tu nalaze slikarski ateljei, barovi, rektorat Univerziteta umetnosti i ostaci Narodne biblioteke uništene u nemačkom

Kralj Petar I Karađorđević
Kralj Petar I Karađorđević (1844-1921)
po kome je ova ulica dobila ime, bio je jedan od najomiljenijih srpskih vladara. Njegovo ime nosi i ulica u centru Pariza (Avenue Pierre 1er de Serbie). Rođen je u Beogradu. Sa 19 godina biva proteran iz Srbije, posle ponovnog dolaska na vlast dinastije Obrenović. U Francuskoj završava vojnu akademiju Sen-Sir i kao pripadnik Legije stranaca, pod imenom Pjer Kara, učestvuje u francusko-pruskom ratu u kome se ističe svojom hrabrošću i u kome je ranjen. Kao dobrovoljac učestvuje i u bosansko-hercegovačkom ustanku protiv Osmanskog carstva 1875. godine. Kasnije će jedan grad dobiti ime po imenu koje je koristio kao ustanik - Mrkonjić grad. Po njemu su nazvana još dva grada u bivšoj Jugoslaviji, Petrovac u Crnoj Gori i Petrovgrad (danas Zrenjanin). 1903. godine, posle ubistva poslednjeg Kralja iz dinastije Obrenović - Aleksandra, od strane grupe oficira, Narodna skupština ga proglašava za novog Kralja i on se vraća u Srbiju posle 45 godina izgnanstva. Krunisan u jesen sledeće godine. Njegova kraljevska kruna je skromna, načinjena od pretopljene drške topa koji je njegov deda Karađorđe koristio u Prvom srpskom ustanku protiv Osmanskog carstva. Pod vođstvom Kralja Petra, Srbija pobeđuje u Prvom balkanskom rat protiv Osmanskog carsta (u kome je oslobođena teritorija Kosova i Metohije) i Drugi balkanski rat protiv Bugarske. Zbog toga je u narodu poznat kao Petar Oslobodilac. Zdravstveno stanje mu se ubrzano pogoršava, pa prenosi kraljevska ovlašćenja na svog sina Aleksandra, neposredno pred početak Prvog svetskog rata. Odbivši kapitulaciju Srbije pred udruženim vojskama Austrougarskog i Nemačkog carstva, kao i Bugarske, Kralj Petar se u zimu 1915. godine povlači sa narodom i vojskom preko albanskih planina ka grčkom ostrvu Krfu. U dramatičnom povlačenju umire preko 100.000 ljudi od gladi, smrzavanja i neprijateljskih napada. Kruna je ostala zakopana u Prizrenskoj bogosloviji, da čeka povratak Kralja na srpsku teritoriju. Posle trijumfalnog povratka srpske vojske u Srbiju 1918. godine, Kralj Petar je proglašen za Kralja novoosnovane države - Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca. Njegova grobnica se nalazi u njegovoj zadužbini, u crkvi Svetog Đorđa na Oplencu.

*Napomena:
Kada posećujete crkve i druge verske objekte od Vas se očekuje pristojno ponašanje i razgovor bez galame. Možete ući u crkvu i kad je služba u toku, ali se trudite da je ne ometate i ne skrećete pažnju na sebe. Nije dozvoljen ulazak u šortsu, papučama, mini suknji, otkrivenog stomaka… Ženama nije dozvoljen ulazak u oltar. Fotografisanje bez blica je dozvoljeno samo uz prethodno odobrenje.
Patrijaršija Srpske pravoslavne crkve

bombardovanju 1941. godine (izgorele su sve knjige uključujući i oko 1400 srpskih rukopisanih knjiga, svitaka i mapa, kraljevska, carska i crkvena dokumenta, skoro sve što je nastalo od 12. do 17. veka). Ulica Kralja Petra počinje kod škole ikonopisa, freskopisa i kaligrafije (Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju). Na broju 4 je adresa Fakulteta primenjenih umetnosti, a iznad njega (ulica ide uzbrdo) je Konak Kneginje Ljubice, dom porodice Obrenović koji je podigao Knez Miloš 1831. godine. On je živeo odvojeno od porodice jer nije bio u najboljim odnosima sa Kneginjom otkada mu je ubila ljubavnicu. Tu su odrasli budući vladari Srbije - Milan i Mihajlo. Danas je ovde postavljena izložba beogradskih enterijera 19. veka: klasicizam,

bidermajer, neobarok i orijentalni stil (radno vreme: Čet. 12-20, Uto-Sub. 10-17, Ned. 10-14). Prekoputa, sa leve strane ulice, videćete veliku zgradu Patrijaršije Srpske pravoslavne crkve čiji je broj prostorija isti kao i broj dana u godini. U zgradi Patrijaršije nalazi se biblioteka i muzej Srpske pravoslavne crkve u kome, između ostalog, možete da vidite

ogrtač Kneza Lazara koji je predvodio srpsku vojsku u Kosovskoj bitki sa Osmanskim carstvom 1389. (radno vreme: Pon-Pet 9-15, Sub. 9-12, Ned. 11-13). Preko puta glavnog ulaza u Patrijaršiju, kada pređete raskrsnicu s ulicom Kneza Sime Markovića, nalazi se glavna gradska crkva, Saborna crkva Svetog arhangela Mihaila. Crkva u baroknom stilu završena je 1845. Izgrađena je na mestu na kome su više puta pljačkana i paljena prethodna zdanja. Ovde je Miloš Obrenović miropomazan za Kneza Srbije, Milan Obrenović i Petar I Karađorđević krunisani za Kralja... Tu je i jedna neutešna udovica pokušala da ubije Kralja Milana. U crkvi se nalaze grobnice Kneza Miloša Obrenovića i njegovih sinova, kao i srpskih prosvetitelja Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića.*
Kafana Znak pitanja
Na suprotnom uglu raskrsnice, na mestu gde je bila prva knjižara u gradu, naći ćete prodavnicu muške modne linije Valter. Originalni poklon za svakog šminkera iz inostranstva koji želi da ima nešto posebno je modernizovana verzija

srpske kape - šajkače. Sa iste strane ulice nailazite na kafanu pod imenom "?" (Znak pitanja), najstariju postojeću kafanu u gradu (otvorena 1826. u kući iz 1823. koju su gradili majstori iz Grčke). Početkom 19. veka skoro sve kuće u ovom kraju su slično izgledale, bile su prizemne ili s jednim spratom, okrečene u belo. Vredi da svratite u kafanu Znak pitanja na jednu rakiju šljivovicu ili lokalno pivo da biste videli autentičan ambijent iz tog vremena.
Iznad Saborne crkve je osnovna škola "Kralj Petar I" iz 1906, čiju je zgradu projektovala Jelisaveta Načić, prva žena arhitekta u Srbiji, a u čijoj fiskulturnoj sali je izvajan simbol grada - Meštrovićev Pobednik. Ovde je 1923. godine odigrana i prva košarkaška utakmica u zemlji budućih svetskih šampiona. Prvu fudbalsku loptu u Srbiju je 1896. doneo Hugo Buli, mlađi brat vlasnika prve robne kuće (Kralja Petra broj 16).

Narodna banka Srbije
Na uglu sa ulicom Cara Lazara nalazi se zgrada raskošnog enterijera - Narodna banka Srbije, podignuta na mestu kuće u kojoj je rođen jedan od najpoznatijih srpskih dramskih pisaca, Branislav Nušić. Radno vreme centra za posetioce: Pon-Pet. 10-16, ulaz je besplatan. Broj 16 je adresa prve modne robne kuće u gradu, zgrade sa staklenom fasadom iz 1907. godine! Na najvišem delu ulice nalazi se raskrsnica sa ulicom Kneza Mihaila (pešačka zona) posle koje počinje spuštanje nizbrdo.
Kuća Arona Levija
Sa leve strane od znamenitosti imamo veliku rupu staru 10 godina, zaštićenu građevinskom ogradom. Na mestu rupe je planirana izgradnja velikog tržnog centra čije mesto je "pažljivo izabrano" - između tvrđave i pešačke zone, bez prilaza za automobile. Kažu da se projekat uklapa u staro gradsko jezgro. Ako ste laik za arhitekturu nećete moći da razumete kako će se staklena kocka od 10 spratova uklopiti u okolinu od prosečnih 5 spratova. Moguće da je sve to

isplanirano jer urbanistima ovde nedostaje primerak iz 21. veka, za uličnu izložbu stilova u arhitekturi. Posle rupe nailazimo na dve lepe kuće, na vratima prve (ako pogledate između iscepanih plakata) videćete srce na žicama lire što govori da je njen vlasnik bio sefardski Jevrejin, a druga sa zelenim pločicama krije dragulj za ljubitelje kvalitetnog zvuka i kafe, prodavnicu ploča "Leila". Jevreji su stotinama godina tokom osmanske i austrougarske vlasti živeli u Jevrejskoj četvrti, a posle odlaska Osmanlija i donošenja srpskog ustava iz 1888. kojim su im data jednaka građanska prava, počinju da grade kuće među Srbima).

Zgrada Aerokluba
Sa druge strane raskrnice, dijagonalno od "Leile", videćete zgradu Aerokluba. Vrata su otvorena pa možete da pogledate kako izgleda hol i veliki vitraž koji prikazuje Ikara i Dedala. Ako vam je pao šećer, svratite na prvi sprat u klupski restoran i probajte čuvene krempite, to je i zgodna prilika da vidite enterijer. Proverite za svaki slučaj pre dolaska da li su otvoreni jer se u tom prostoru često prave proslave zatvorenog tipa. Radno vreme Aerokluba: Pon-Ned. 11-23, Telefon za rezervacije: 2626-077).
Kada nastavite nizbrdo ulicom Kralja Petra, sa desne strane ćete naići na trenutno najstariji postojeći hotel u Beogradu - Royal (2*) koji je

počeo sa radom 1885. godine. Preko puta je zgrada Jevrejske opštine u kojoj se nalazi i Jevrejski istorijski muzej koji pokriva celo područje bivše Jugoslavije (Radno vreme: Pon-Pet. 10-14).

Iza nje je još jedno zgodno mesto za predah - bašta Smokvice, veoma popularnog kafe bara i restorana. Nemojte da vas zbuni njena oronula fasada (verovatno ste se već navikli na to), unutra je tokom zime sasvim prijatno za sedenje. Leti se sedi u bašti, u hladu smokvinog drveta. Ako na raskrsnici ispod Smokvice pogledate levo, videćete Bajrakli džamiju, jedinu preostalu džamiju u gradu od stotinak koliko ih je bilo za vreme Osmanskog carstva. Ako naiđete u vreme proslave Ramazanskog Bajrama, možete se pridružiti domaćinima za otvorenom trpezom. Kada se spustite još niže naići ćete na ulicu Strahinjića Bana. Predlažemo da skrenete desno i šetnju nastavite ovom ulicom poznatoj po kafe barovima jer će vas odvesti direktno do Skadarlije, centra boemskog života u Beogradu, još jedne ulice sa turskom kaldrmom i brojnim mogućnostima za ručak u nekoj od starih kafana sa tradicionalnom živom muzikom.